Budując ranking europejskich miast aspirujących do miana Smart City, w grupie miast średniej wielkości zdefiniowano 81 wskaźników w 28 dziedzinach! Co zdaniem autorów rankingu jest kluczowe w ocenie IQ miasta ?
Wiele samorządów na fali popularności idei „smart”, chwali się, że rozpoczynają lub wdrażają „coś”, co sprawi, że zarządzane przez nich miasto czy gmina będzie Smart! Czym zatem jest to magiczne inteligentne miasto i czy naprawdę przedsięwzięcia podejmowane przez polskie samorządy są krokiem w kierunku polskiego Smart City?
Określenie “ Smart City ” jest używane często przez działy marketingowe firm, dostarczających rozwiązania (głównie IT) dla miast. Zbyt często też pełni ono rolę “słowa-wytrychu”, który ma ułatwić sprzedaż określonych produktów. Co więcej, sporo miast “kupuje” to podejście, gdyż w dobie coraz silniejszej konkurencji pomiędzy miastami: o inwestorów, o przyciągnięcie młodych ludzi, o miejsce w rankingach samorządowych, pochwalenie się, że rozpoczęto proces wdrażania smart city jest bardzo kuszące.
Niestety wiele osób kojarzy Smart City właśnie bezpośrednio z technologią np. IT, co powoduje błędne wyobrażenie, że inteligentne miasto to takie, które wdraża nowoczesne technologie. Takie myślenie o smart city jest zbyt dużym uproszczeniem zagadnienia i wynika z nieznajomości celów idei inteligentnego miasta. Takie uproszczenie lub po prostu niewiedza może stać się w efekcie bardzo szkodliwa. Dla wszystkich, którzy chcieliby uporządkować sobie wiedzę lub ją uzupełnić jest już dostępna oferta kształcenia podyplomowego w formie kompleksowych Studiów podyplomowych z zakresu Smart City i kształtowania przestrzeni publicznej lepszej dla użytkownika. Takie studia pomogą nie tylko w uporządkowaniu wiedzy ale z pewnością ukierunkują i zainspirują ciekawe działania. Dodatkowo poza dostępem do wiedzy i inspiracją będą one z pewnością dobrą okazją aby w części warsztatowej przeanalizować własne pomysły czy konkretne przypadki i omówić je w szerszym gronie uczestników i ekspertów. O tych studiach pisałem w poprzednim artykule który można znaleźć tutaj.
Chcąc wdrożyć ideę inteligentnego miasta (dotyczy także gminy) musimy skupić się na celach użytkowych w podziale na odpowiednie obszary funkcjonalne. Natomiast technologia może być tylko narzędziem i musi być dopierana w sposób odpowiedzialny przy poszanowaniu już wydanych środków na to czym dysponuje dane miasto lub gmina, bo smart city jest zawsze wdrażane w konkretnych warunkach początkowych. Każde miasto dysponuje już lepiej lub gorzej funkcjonującymi technologami, systemami i wypracowanymi procedurami zarządzania oraz jakimś stanem infrastruktury i wyposażenia przestrzeni publicznej. Czyli w jakimś stopniu posiada już swoje unikalne IQ. Zatem aby osiągnąć wymarzony poziom Smart City, należy dokonać diagnozy w których obszarach aktualne IQ miasta czy gminy odbiega od poziomu oczekiwanego, czyli tego który wynika z kryteriów na podstawie, których definiuje się inteligentne miasto.
W 2007 r. zespół pracowników naukowych Politechniki w Delft (Holandia), Politechniki Wiedeńskiej oraz Uniwersytetu w Lublanie (Słowenia) rozpoczął projekt European Smart Cities (ESC), którego celem było stworzenie rankingu inteligentnych miast europejskich. Analizę zawężono do miast spełniających 3 podstawowe kryteria:
- liczby mieszkańców między 100 a 500 tysięcy (miasta średniej wielkości, o typowej roli kulturotwórczej i gospodarczej),
- potencjału w zakresie kapitału intelektualnego dla spełnienia tego kryterium przyjęto, że miasto musi posiadać co najmniej jedną uczelnię wyższą,
- trzecie kryterium zostało dobrane w taki sposób, by wykluczyć miasta zdominowane przez sąsiadujące z nimi wielkie aglomeracje i określono, że w rankingu zostaną uwzględnione tylko te miasta, których obszar oddziaływania obejmuje poniżej 1,5 mln mieszkańców.
Aby stworzyć ranking inteligentnych europejskich miast dla spełniających kryteria przyjęte w projekcie ESC brano pod uwagę 81 wskaźników w 28 dziedzinach. Na tej podstawie zdefiniowano główne obszary decydujące o inteligencji miasta, które oznaczono jako:
- Inteligentne warunki życia
- Inteligentna mobilność
- inteligentne zarządzanie
- inteligentna gospodarka
- inteligentne środowisko naturalne
- inteligentna populacja
W każdym z 6-ciu obszarów istnieje możliwość wskazania co najmniej kilku kryteriów, na podstawie których można w bardziej lub mniej zawiły sposób oceniać poziom inteligencji miasta rozumiany jako stworzenie najkorzystniejszych warunków życia i rozwoju jego mieszkańców i potencjału w budowaniu przewagi konkurencyjnej miasta.
O tym projekcie i wynikach polskich miast pisałem tutaj . Zespół badawczy pod kierownictwem prof. Dr Rudolfa Giffinger’a (Vienna University of Technology) opublikował już wyniki z trzech (2007,2013,2014) edycji rankingu European Smart Cities. Analizę zaprezentowanych danych postaram się niebawem przygotować i przedstawić na blogu. Ze szczegółowymi wynikami, opisem modelu i przyjętymi założeniami można zapoznać się na stronie projektu European Smart Cities .
Tego typu rankingi uświadamiają, że aby tworzyć miasto przyszłości oparte na jego wartości, czyli miasto inteligentne należy przede wszystkim zastosować odpowiednie – reprezentatywne kryteria, by prawidłowo ocenić stan aktualny i ten pożądany (docelowy). Tylko usystematyzowane podejście oparte na jasnych kryteriach i wizji tego co kompleksowo chce się osiągnąć daje szansę na to, by miasto czy gmina faktycznie mogło osiągnąć poziom Smart. Nie decyduje o tym ilość zastosowanych nowoczesnych technologii i inteligentnych systemów sterowania ale kompleksowość, skuteczność wynikająca z konsekwencji determinacji w realizacji misji, jaką jest podniesienie poziomu życia i uatrakcyjnienie oferty Samorządu. Technologia jest dodatkiem i jako taka może oczywiście pomóc ale nie decyduje o tym, czy miasto lub gmina są inteligentnie zarządzane i tworzą lepsze warunki do życia, inwestowania i rozwoju.
Dlatego dla określenia poziomu inteligentnych warunków życia, kluczowym powinno być kryterium służące do oceny jakości funkcjonalno-użytkowej przestrzeni publicznej miasta, natomiast z punktu widzenia inteligentnej populacji kryterium tym może być zdolność miasta do utrzymania kapitału ludzkiego poprzez stworzenie warunków rozwoju i kreatywności.
O inteligentnym zarządzaniu będą decydować głównie kryteria związane z umiejętnością wykorzystania potencjału mieszkańców (zarządzanie partycypacyjne) i umiejętnością agregowania danych z różnych źródeł w celu określenia poziomu obsługi potrzeb mieszkańców i koniecznych działań by ten poziom poprawić.
Natomiast poziom inteligentnego środowiska naturalnego warto określać przez pryzmat stworzenia warunków dla zapewnienia zdrowych warunków życia mieszkańcom dzięki tworzeniu warunków do koegzystencji technologii i zagospodarowania funkcjonalnego oraz przyrody. Kluczowym kryterium może być tutaj m.in. wskaźnik powierzchni funkcjonalnych zasobów naturalnych takich jak zieleńce, parki, farmy miejskie czy ogrody z miejskimi uprawami warzyw i owoców przypadającej na mieszkańca.
Inteligentna gospodarka powinna umiejętnie wykorzystywać potencjał lokalizacyjny, odnawialne źródła energii i metody obniżające koszty funkcjonowania miasta jako organizmu i koszty wypracowania przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorczych jego mieszkańców. Zatem kryterium oceny inteligentnej gospodarki może być wskaźnik potencjału gospodarczego oparty m.in. na takich kryteriach jak produktywność, emisyjność i energochłonność czy potencjał przedsiębiorczości i miejsc pracy.
Rys. 1 Model Smart City wg. Projektu European Smart Cities (oprac. www.designforall.pl)
Biorąc pod uwagę fakt, że głównym celem inteligentnego miasta jest zapewnienie możliwie najlepszych warunków życia i rozwoju jego mieszkańcom, warto stosować metodę oceny IQ miasta wykorzystującą kryteria preferencji mieszkańców (ruchy miejskie, społecznicy, użytkownicy) oraz interesariuszy, którzy kooperują, pomagają tworzyć i przenosić na wyższy poziom miasto czy gminę (przedsiębiorcy, inwestorzy, innowatorzy). Analizując wyniki rankingów ESC z trzech edycji z całą pewnością można potwierdzić, że poziom IQ miasta nie jest zależny od ilości zastosowanych nowoczesnych technologii. IQ miasta w głównej mierze zależy od umiejętnego i kompleksowego wykorzystania potencjału miasta we wszystkich kluczowych dla jakości życia mieszkańców obszarach. Jedno jest pewne, każde z miast powinno szukać własnej drogi do Smart City, zaczynając od zdefiniowania obszarów które w jego przypadku mają kluczowy wpływ na jakość życia w tym mieście! O Smart City ostatnio naprawdę dużo się dyskutuje, przy czym moim zdaniem w tej dyskusji najbardziej brakuje podkreślenia roli i wagi preferencji użytkowników miasta z punktu widzenia tego co ich zdaniem wpływa na jakość życia i satysfakcję z bycia jego mieszkańcem. Na początek proponuję wsłuchać się w głos miasta! (aktualnie chyba najbardziej słyszalny ze strony ruchów miejskich) Jeśli Burmistrzowie i Prezydenci nauczą się słuchać głosu miasta bez problemu wyznaczą obszary których wzmocnienie pozwoli myśleć o wysokiej pozycji w rankingu miast inteligentnie zarządzanych przez co żyje się w nich lepiej niż w innych. To jest moim zdaniem kluczowy argument w dyskusji, które miasto zasługuje na miano Smart City!
